اگر در کودکی رشد فک بالا یا پایین یا هر دو کمتر از حد معمول انجام شود، منجر به عقب ماندگی فک می‌شود. در این شرایط هنگامی که دهان بسته است، دندان‌های فک بالا و پایین درست روی هم قرار نمی‌گیرند و در نتیجه، ترتیب و توازن دندان‌ها به هم می خورد و اعمال سخن گفتن و غذا خوردن، با مشکل روبرو می شوند. عقب ماندگی فک پایین نه تنها بر زیبایی ظاهر فرد اثر می گذارد، بلکه در موارد شدید باعث عوارضی از قبیل تنگی نفس و بستن راه هوایی ، کشیدگی فک پایین به عقب و عدم توانایی بستن دهان می‌شود. این ناهنجاری ها بر اعتماد به نفس و سلامت روانی و جسمی فرد اثر می گذارند و در کل، کیفیت زندگی او را کاهش می دهند.
علت عقب ماندگی فک چیست؟
چهار دلیل عمده برای بروز این ناهنجاری فکی وجود دارد:
- عوامل ژنتیکی و ارثی
- اختلالات رشدی در دوران بارداری یا دوران کودکی
- عوامل محیطی: مهمترین عامل محیطی وارد آمدن ضربه یا تروما به ناحیه فک است.
- عادات غلط رفتاری و حرکتی
انواع عقب ماندگی فک
- ناهنجاری عقب ماندگی فک سه نوع است:
- عقب ماندگی فک پایین (Mandibular deficiency)
- عقب ماندگی فک بالا (Maxillary deficiency)
- عقب ماندگی هردو فک (Bimaxillary retrusion)
عقب ماندگی فک پایین
این ناهنجاری با عقب بودن فک پایین شناخته می شود. در این حالت، فک پایین کمتر رشد می کند و فک بالا حالت جلو زدگی دارد. از نظر ظاهری فک بیمار به سمت بیرون و فرم کلی صورت محدب (convex) است و وقتی دهان بسته است، بین فک بالا و پایین فاصله ای بیش از 2 میلی متر وجود دارد. در عقب ماندگی فک، تنها مشکل ظاهر فرد نیست بلکه در بیشتر موارد دندان های جلویی فک بالایی شخص می شکند که مسلما مشکل را بیشتر می کند.
درمان عقب ماندگی فک پایین
ابتدا باید علت را تشخیص داد و سپس نسبت به درمان اقدام نمود. درمان به عواملی همچون شدت ناهنجاری و سن بیمار بستگی دارد. درمان باید قبل از بلوغ صورت بگیرد. چون در سنین رشد (۱۱-۱۰ سالگی در دختر ها و ۱۲-۱۱ سالگی در پسرها)، بهتر می توان به تصحیح عقب ماندگی فک و اصلاح دندان ها کمک نموده، و رشد فک را به مسیر درست باز گرداند.
درمان در سنین رشد
در سنین رشد درمان عقب ماندگی فک پایین با ارتودنسی یا استفاده از دستگاه های ارتوپدی یا به اصطلاح فانکشنال صورت می گیرد. دستگاه های ارتوپدی به دو صورت خارج دهانی و داخل دهانی هستند. درمان معمول عقب ماندگی فک با استفاده از دستگاه فانکشنال، Herbst ، R-appliance فرانکل ، فرمند اکتیویتور، باینیتور ،هدگیر، توین بلاک و غیره انجام می شود. استفاده از کش بین فکی , کشیدن دندان و یا جراحی دندان نیز سایر روشهای درمانی هستند.
با اختراع اخیر دکتر جمیلیان متخصص ارتودنسی تغییر محسوسی در درمان عقب ماندگی فک ایجاد شده است. این اختراع شامل یک دستگاه ارتودنسی داخل دهانی کوچک است که به راحتی در داخل دهان جای می گیرد. این دستگاه برخلاف هدگیر و دستگاه های بزرگ خارج دهانی مزاحمی برای زندگی بیمار نیست. به همین دلیل بیماران و متخصصین ارتودنسی جهان استقبال فراوانی ازا این دستگاه نموده اند و از نتایج موفقیت آمیز آن بهره برده اند.این دستگاه به نام R-Appliance وارد مقالات ارتودنسی شده است. برخی از این مقالات شامل:
Showkatbakhsh R, Meybodi SE, Jamilian A, Meybodi SA, Meybodi EM. Treatment effects of R-appliance and Anterior Inclined Bite Plate in Class II, Division I malocclusion. J Appl Oral Sci. 2011 Dec; 19(6): 634-8.
دانلود لینک اختراع https://patents.google.com/patent/USD777929S1/en
همچنین می توانید لیست مقالات خارجی مربوط به دکتر جمیلیان را در این قسمت مشاهده کنید. مقالات درمجلات بین الملل
درمان بعد از سنین رشد
بعد از بلوغ جنسی (در دخترها بعد از شروع قاعدگی) چون سرعت رشد کم می شود، روش های ارتوپدی موثر واقع نمی شوند. در این مواقع، بسته به شدت عقب ماندگی فک، می توان از روش هایی مانند ارتودنسی کاموفلاژ، و ارتودنسی همراه با جراحی فک کمک گرفت.
- در عقب ماندگی فک بالا، فک پایین جلوتر از دندان های ردیف بالا قرار می گیرد
عقب ماندگی فک بالا
در این وضعیت فک پایین جلوتر و يا بر عكس، فك بالا عقب تر از فک پایین قرار می گیرد. عقب ماندگی فک بالا علاوه بر نازیبایی باعث اختلال در تکلم و جویدن غذا نیز می شود و به این ترتیب سلامت بیمار را به خطر می اندازد. در این وضعیت نیمرخ صورت مقعر (concave) به نظر می رسد و دندان های فک پایین برای جبران وضعیت به سمت عقب متمایل می شوند. در عقب ماندگی فک بالا دندان های فک پایین دچار عارضه شلوغی دندان ها می شوند.
در عقب ماندگی فک بالا، فک پایین جلوتر از دندان های ردیف بالا قرار می گیرد.
درمان عقب ماندگی فک بالا
درمان عقب ماندگی فک بالا باید هرچه زودتر انجام شود و سن مناسب آن حدود 8 سالگی است. در صورتی که عارضه خفیف تا متوسط باشد، به کمک ارتودنسی می توان رشد فک را با سایر بخش های صورت هماهنگ و از ناهنجاری های دائمی فک جلوگیری نمود.
در بیماران نابالغ می توان از دستگاههای خارج دهانی ارتودنسی و یا حتی با استفاده از دستگاههای کوچک داخل دهانی (با تکنیک های جدید Bone Anchorage) فک بالا را به سمت جلو هدایت کرد. از دستگاههای خارج دهانی می توان به هدگیر کششی معکوس، دستگاه اکسپنشن فک بالا، چین کپ (چانه بند)، اشاره کرد. همچنین اختراع دستگاه ارتودنسی دکتر جمیلیان در درمان عقب ماندگی فک نیز با استقبال خوبی روبرو شده است.
دانلود لینک اختراع https://patents.google.com/patent/US8414291
لینک دانلود گواهی ثبت اختراع
شوکت بخش ع ، جمیلیان ع ، بهناز م. دستگاه زبانی ثابت برای درمان رشد ناقص فک بالا در بیماران مال اکلوژن کلاس سه. شماره دفتر ثبت اختراع 72049 ، 1/8/1390 .
شوکت بخش ع ، جمیلیان ع . روش داخل دهانی با استفاده ازتحریکات بایوالکتریکال برای کاهش زمان درمانهای ارتودنسی شماره دفتر ثبت اختراع 26675 ، 1379/7/9 .
جهت کسب اطلاعات بیشتر بر روی لینک ثبت اختراع های دکتر جمیلیان کلیک نمایید.
در صورتی که درمان تا بعد از 18 سالگی به تاخیر بیفتد، از طریق ارتودنسی همراه با جراحی فک یا همان ارتوسرجری و یا درمان ارتوگناتیک انجام می شود.
جزئیات اختراع دکتر جمیلیان در درمان عقب ماندگی فک
این اختراع می تواند جانشین دستگاه های حجیم و پر دردسری شود که برای درمان عقب ماندگی فک به کار گرفته می شود. این اختراع، هم در مرکز مالکیت فکری ایران به ثبت رسیده و هم توانسته است گواهی ثبت اختراع از آمریکا بگیرد.
بنا به گفته دکتر جمیلیان متخصص ارتودنسی و مخترع این دستگاه، بهترین سن استفاده از آن برای درمان ناهنجاری های فک، بین 8 تا 10 سالگی است. چون در این سن استخوان فک نرم تر است و می توان با این دستگاه ارتودنسی، بدون نیاز به جراحی استخوان فک را جابجا کرد. این دستگاه کوچک است و در داخل دهان کار گذاشته می شود. این اختراع در اصلاح و درمان عقب ماندگی فک بالا مورد استفاده قرار می گیرد.
بر اساس اظهارات مخترع این دستگاه، اجزای به کار رفته در آن همانند اجزای دستگاه ارتودنسی متحرک است ولی چیدمان و طراحی آن متفاوت و نوآورانه است. طراحی آن به گونه ای صورت گرفته که بتوان آن را متناسب با فرم استخوان بندی بیمار و به طور سفارشی تولید کرد.