همانطور که می دانید تشخیص و علت درد و ناهنجاری ها برای دندانپزشکان از اهمیت بسیاری برخوردار است. شدت و میزان پوسیدگی دندان ها پس از گرفتن عکس رادیولوژی مشخص می شود. بسیاری از بیماران هنگام مراجعه به دندان پزشکی از مقدار دوز اشعه رادیوگرافی ترس دارند که مبادا دوز استفاده شده باعث آسیب رساندن به بدن بشود در مورد این مطلب باید گفت که دوزی که در رادیوگرافی های دندانپزشکی استفاده می شود بسیار پایین است.
چهار عدد رادیوگرافی معمولی بایت وینگ (یا پری آپیکال) دوز اشعه ای حدود 0.005 میلی سیورت است که معادل یک روز اشعه کیهانی که شما به طور عادی هر روز دریافت می کنید، می باشد.
شما اگر حتی یک سفر هوایی کوتاه در حد یک تا دو ساعت داشته باشید، همین میزان اشعه مضر دریافت می کنید. رادیوگرافی پانورامیک، دو برابر این میزان (یعنی دو روز تابش عادی کیهانی) پرتو ایکس نیاز دارد.
رادیوگرافی پری اپیکال
رادیوگرافی دندان و کاربرد آن
رادیوگرافی روشی است که در آن با استفاده از اشعه ایکس از دندان ها و فک بیمار عکس برداری می شود تا تشخیص هر گونه مشکل و ناهنجاری در بیمار برای پزشک آسان شود. پس از عکس برداری با این روش می توان کنتراست و جزئیات آن را ویرایش کرد تا تشخیص مشکل راحت تر باشد. در این روش امکان دریافت عکس بر روی صفحات فیلم مخصوص و هم به صورت دیجیتالی روی سی دی یا پرونده الکترونیکی وجود دارد.
رادیوگرافی دندان کاربرد های زیادی در دندانپزشکی دارد که در ادامه به برخی از آن اشاره خواهیم کرد:
- تشخیص پوسیدگی دندان
- ترمیم دندان
- نشان دادن دندان های پر شده
- تشخیص فضای خالی بین دندان ها
- عفونت های استخوانی
- بیماری ها و عفونت های لثه
- آبسه دندان
- کیست های دندان و غیره
خطرات اشعه رادیوگرافی
احتمالا شما هم شنیده اید که اشعه ایکس برای بدن مضر بوده و ممکن است باعث ایجاد انواع سرطان شود. به همین دلیل بسیاری از بیمارانی که قصد عکس برداری از دندان های خود را دارند، نگران این موضوع هستند. لازم به ذکر است که در وهله اول شما به عنوان یک بیمار ممکن است حتی سالی یک بار هم نیازی به رادیوگرافی دندان نداشته باشید. در صورت نیاز به رادیوگرافی دندان نیز میزان اشعه وارد شده به بدن شما به قدری کم است که می توان گفت عملا خطری برای بدن نخواهد داشت.
دستگاه رادیوگرافی
مقدار مجاز اشعه ایکس
میزان مجاز اشعه ایکس که هر فرد می تواند بدون ایجاد مشکل خاصی دریافت کند، توسط متخصصین محاسبه شده است. این مقدار، یک مقدار تجمعی است و عبارت است از مجموع مقدار اشعه ای که در طول یک سال به بدن فرد تابیده میشود که باید از میزان خاصی کمتر باشد.
میزان اشعه دریافتی را با واحدی به نام میلی سیورت (millisievert) اندازه گیری می کنند. هر فرد در محیط زندگی خود به طور طبیعی در هر سال 3 میلی سیورت اشعه از محیط اطراف دریافت می کند که به آن “اشعه زمینه ای” می گویند. میزان مجاز اشعه یونیزان دریافتی برای هر انسان در طول سال (به جز اشعه زمینه ای و موارد اورژانسی) 1 میلی سیورت می باشد. میزان اشعه دریافتی در رادیوگرافی یا سایر روشهای تصویربرداری متفاوت بوده و از 5 میلی سیورت در سی تی اسکن شکم تا یک هزارم میلی سیورت در رادیوگرافی اندام متغیر است. میزان اشعه دریافتی در روش های مختلف تصویربرداری دندانپزشکی به شرح زیر است:
- یک عدد رادیوگرافی دندانی داخل دهانی، هشت هزارم میلی سیورت
- پانورامیک (OPG) یک صدم میلی سیورت
- CBCT (با دستگاه ایده آل) بین چهارصدم تا هشت صدم میلی سیورت بسته به سایز منطقه تحت تابش
همانطور که مشاهده می شود، مقدار اشعه ای که در حین انجام رادیوگرافی های دندانپزشکی توسط فرد دریافت می شود بسیار کمتر از حد مجاز سالیانه می باشد. بنابراین نگرانی زیادی در مورد اشعه دریافتی در حین رادیوگرافی دندان وجود ندارد. با این حال تمام تلاشها باید برمبنای به حداقل رساندن دوز دریافتی در افراد باشد زیرا ثابت شده است که دوز دریافت شده توسط شخص هرچقدر کم باشد، ولی باز می تواند اثرات منفی به دنبال داشته باشد. به همین دلیل در مراکز تصویربرداری همواره پروتکل‌های ضروری رعایت می شوند. پیش از تصویربرداری یک پیش بند محافظ روی قسمت های مختلف بدن بیمار مانند قفسه سینه، شکم و لگن قرار گرفته تا پرتوگیری ناخواسته به اندام های حیاتی اتفاق نیفتد. همچنین برای رادیوگرافی دندان افرادی که حساسیت بیشتری دارند مانند کودکان و زنان باردار از محافظ تیروئید بر روی غده تیروئید نیز استفاده می شود.
مقایسه اشعه رادیوگرافی با سایر اشعه ها
این دوز اشعه از رادیوگرافی دندان، با رادیوگرافی های پزشکی و سی تی اسکن، گاما و غیره قابل مقایسه نیست و در مقایسه با آن ها بسیار ناچیز است. پس بنابراین بیماران نباید هنگام عکسبرداری نگران اشعه استفاده شده در رادیوگرافی باشند زیرا دوز استفاده شده بسیار ناچیز و نامحسوس است.
سوالات متداول میزان اشعه رادیوگرافی دندان
1- آیا برای رادیوگرافی دندان در زنان باردار منعی وجود دارد؟
پاسخ دقیق این سوال به عوامل متعددی از جمله سن جنین، نظر پزشک متخصص و شرایط بیمار بستگی دارد. با این حال به دلیل ضرر احتمالی این اشعه ها برای جنین، حتی الامکان باید از رادیوگرافی برای خانم های باردار اجتناب نمود. در صورت نیاز به رادیوگرافی در دوران بارداری توصیه می شود که در سه ماهه، سوم که اندام های جنین تشکیل شده اند رادیوگرافی از دندان ها انجام شود و خطرناک ترین زمان انجام رادیوگرافی سه ماهه اول دوران بارداری است.
2- برای حفاظت از پرتوها در رادیوگرافی دندان باید از لوازم حفاظتی استفاده کرد؟
اگرچه در بیمارانی که شرایط پزشکی خاصی ندارند و ممکن است در سال یک بار نیاز به رادیوگرافی داشته باشند، اغلب از لوازم حفاظتی استفاده نمی شود. با این حال بیمارانی که مشکلات زمینه ای خاص مانند بیماری های تیروئیدی، اطفال و خانم های باردار اغلب از حفاظ و پیش بندهای سربی استفاده می شود تا میزان جذب اشعه و عوارض ناشی از آن را به حداقل برساند.
3- آیا رادیوگرافی دندان عوارض جانبی دارد؟
از آن جایی که بیمار در معرض تشعشع قرار می گیرد، احتمال بروز عوارض جانبی همواره وجود دارد. با این وجود، در صورت رعایت نکات ایمنی و عمل به دستورالعملهای مربوط، میزان جذب اشعه به قدری کم است که می توان از عوارض ناشی از آن چشم پوشی کرد.