ناهنجاری های دندانی می توانند مشکلات جدی از لحاظ سلامتی جسمی، روحی و همچنین زیبایی ظاهری ایجاد نمایند. با استفاده از تکنیک های ارتودنسی می توان بسیاری از این ناهنجاری ها را تا حد زیادی درمان نمود. در ادامه می خواهیم به معرفی انواع ناهنجاری های دندانی که می شود آنها را با ارتودنسی درمان کرد بپردازیم.
انواع ناهنجاری های دندانی
- کجی، نامرتبی یا شلوغی دندان ها (Crowding)
- وجود فاصله بین دندان ها (Spacing)
- دیپ بایت (ِDeep bite)
- آندربایت (Underbite)
- کراس بایت (Crossbite)
- اپن بایت (Open bite)
- جلو بودن دندان های بالا (Overjet)
انواع ناهنجاری های دندانی که می توان آنها را با ارتودنسی ثابت و ارتودنسی متحرک (یا نامرئی) درمان نمود شامل موارد زیر می گردند:
ناهنجاری دندانی Crowding
ناهنجاری دندانی Crowding یا شلوغی دندانها حالتی است که دندانها به صورت کج، چرخیده یا روی هم قرار می گیرند، طوری که احساس می شود فضای کافی برای قرارگیری آنها در کنار هم وجود ندارد. موارد متوسط و شدید آن را می توان با ارتودنسی ثابت یا ارتودنسی نامریی درمان نمود اما حالت خفیف با درمان های ساده تر و یا ارتودنسی متحرک قابل رفع است. ناهنجاری شلوغی دندان ها اغلب در بیمارانی دیده می شود که فک کوچک و دندان های بزرگ دارند.
ناهنجاری دندانی Spacing
در ناهنجاری دندانی دیاستم یا فاصله بین دندان ها شاهد وجود فضاها و فاصله های غیر معمول و اضافی میان دندان ها هستیم. دلیل بروز Spacing می تواند اندازه کوچک دندان ها، بزرگی غیر نرمال فک و یا رشد نامتناسب دندانها باشد. Spacing خفیف را می توان با ارتودنسی متحرک درمان کرد و یا از ونیر کامپوزیت یا لمینت برای پوشاندن آن استفاده نمود. اما Spacing متوسط و شدید نیاز به درمان با ارتودنسی ثابت دارند.
دیپ بایت (ِDeep bite)
دیپ بایت یکی از انواع ناهنجاری های دندانی شایع است که در آن دندان های جلویی فک بالا بیرون زدگی دارند به طوری که دندان های فک پایین را می پوشانند. دیپ بایت ممکن است بسیار ناچیز باشد (کمتر از 3 میلیمتر) که نیاز به درمان ندارد. اما اگر Deep bite 5 میلیمتر یا بیشتر باشد باید تحت درمان ارتودنسی قرار گیرد. دیپ بایت به طور کلی دارای درجات زیر است:
- طبیعی (0-3 میلی متر)
- خفیف (3-5 میلی متر)
- متوسط (5-8 میلی متر)
- شدید (بیش از 8 میلی متر)
اگر سن بیمار کم باشد با ارتودنسی متحرک می توان مشکل دیپ بایت را حل کرد. اگر سن بیمار به گونه ای باشد که بعد از سنین رشد مراجعه کرده باشد با ارتودنسی ثابت باید دیپ بایت را درمان کرد. موثرترین روش برای اصلاح دیپ بایت شدید ارتودنسی به همراه جراحی فک است. می توان برای افزایش سرعت و دقت درمان دیپ بایت از کش های ارتودنسی نیز استفاده نمود. از الاینرهای شفاف برای درمان اوربایت های خفیف تا متوسط در بزرگسالان نیز می توان بهره گرفت.
آندربایت (Underbite)
در ناهنجاری دندانی آندربایت، دندان های فک پایین جلوتر از دندان های فک بالا هستند. علت می تواند رشد بیش از حد فک پایین یا به عکس رشد ناکافی فک بالا و غیره باشد. دارای سه درجه آندربایت خفیف، آندربایت متوسط و آندربایت شدید است. بسته به شدت ناهنجاری و شرایط بیمار درمان ممکن است استفاده از ارتودنسی ثابت، جراحی فک، ترکیب جراحی و ارتودنسی باشد.
ناهنجاری دندانی کراس بایت (Crossbite)
در ناهنجاری دندانی کراس بایت یک یا چند تا از دندانهای فک بالا در حالت بسته بودن دهان پشت دندان های فک پایین قرار می گیرند. انواع کراس بایت شامل کراس بایت قدامی، کراس بایت خلفی، کراس بایت یک طرفه و کراس بایت دو طرفه می شود. دلایل بسیار مختلفی برای بروز این ناهنجاری ذکر شده است از جمله مشکلات ژنتیکی، عادات رفتاری غلط، رشد نامتناسب فک ها و …. کراس بایت می تواند دندانی یا اسکلتال (ناشی از ناهنجاری استخوان فک) و یا عملکردی باشد. درمان با توجه به سن بیمار و علت ناهنجاری انجام می شود و می تواند شامل ارتودنسی، جراحی فک و درمانهای ترکیبی باشد.
اپن بایت (Open bite)
اپن بایت (Open bite) حالتی است که هنگام بسته بودن دهان، دندان های بالا و پایین به هم نمیرسند و فضای خالی بین آنها وجود دارد. دارای انواع اپن بایت خلفی و اپن بایت قدامی است که نوع قدامی آن شایعتر است. در اپن بایت خلفی دندانهای عقبی فک بالا و پایین روی هم همپوشانی ندارند. در حالی که در اپن بایت قدامی این مشکل در جلوی دهان دیده می شود. بروز اپن بایت دلایل مختلفی دارد از جمله جهش های ژنتیکی، عادات بد رفتاری (مکیدن انگشت، فشار زبان و …) و اختلالات غدد درون ریز. درمان با توجه به سن بیمار، دلیل بروز ناهنجاری و شدت آن متفاوت است.
جلو بودن دندان های بالا (Overjet)
در صورتی که دندان های فک بالا مقداری جلوتر از دندان های فک پایین قرار بگیرند، به این وضعیت اورجت (Overjet) گفته می‌شود. به طور طبیعی، میزان اورجت حدود ۱ تا ۲ میلی متر است. اگر از این مقدار بیشتر باشد، غیرطبیعی تلقی می شود.
در مواردی که فاصله دندانهای فک بالا از دندانهای فک پایین بیش از ۲ میلی متر باشد، گفته می شود بیمار دچار افزایش اورجت (Increased Overjet) است.
درمان ناهنجاری های دندانی
نوع درمان ناهنجاری های دندانی با یا بدون ارتودنسی بستگی به عواملی از جمله موارد زیر خواهد داشت::
- سن بیمار
- شدت ناهنجاری
- وضعیت رادیوگرافی
- شرایط داخل دهانی
- و اینکه آیا بیمار قبل یا بعد از دوران رشد مراجعه کرده است یا خیر
اگر بیمار پس از پایان رشد مراجعه کرده باشد و شدت ناهنجاری زیاد باشد، ممکن است نیاز به ارتودنسی همراه با جراحی فک (ارتوسرجری) داشته باشد.
البته فاکتورهای متعدد دیگری از جمله وضعیت معاینه بالینی، تحلیل دقیق رادیوگرافی، و شرایط متابولیک نیز در تصمیم گیری درمانی مؤثر خواهند بود.
جمع بندی
در بالا انواع ناهنجاری های دندانی که شیوع بیشتری دارند را به صورت خلاصه مورد بررسی قرار دادیم. به طور کلی تشخیص به موقع و شروع درمان زود هنگام ناهنجاری دندانی باعث موفقیت بیشتر و کاهش هزینه ها می گردد. در صورت شدید شدن ناهنجاری ها ممکن است روش هایی مانند ارتودنسی به تنهایی جواب ندهد و یا بسیار زمان بر شود.
