امروزه روش ارتودنسی به عنوان یکی از رایج ترین درمان های دندانپزشکی، از محبوبیت چشمگیری در میان اقشار مختلف جوامع برخوردار است. تنظیم به جای دندان ها یا قرار دادن دندان ها در موقعیت آناتومیکی مناسب آنها، عمده ترین کاربرد ارتودنسی است که با استفاده از بریس ارتودنسی، شامل دو جزء اصلی براکت و سیم ارتودنسی، انجام می شود.
سیم مخصوص ارتودنسی یا آرچ وایر، سیمی فلزی است که در شیار براکت ارتودنسی قرار گرفته و نیروی مورد نظر برای تغییر موقعیت دندان ها را بر روی دندان، لثه و فک اعمال می کند. در واقع، سیم ارتودنسی اصلی ترین وظیفه را در جا به جایی و شکل دهی به دندان ها بر عهده دارد.
تکامل سیم های ارتودنسی
سیم های مورد استفاده در درمان ارتودنسی نیز همانند تمام ابزار های دیگر، در طول زمان تغییرات بسیاری را به خود دیده است. در گذشته از مفتول های طلا به عنوان سیم ارتودنسی استفاده می شد. در حالی که امروز جنس این سیم ها به استیل ضد زنگ، نیکل، مس و تیتانیوم، بسته به موقعیت و کاربرد هر یک، تغییر یافته است. همچنین سطح مقطع سیم ارتودنسی نیز در گذر زمان، از حالت گرد مطلق، به مربعی و یا مستطیلی تکامل پیدا کرده است.
موثرترین عامل در روند تکاملی سیم های ارتودنسی را می توان اصطکاک بین سیم و شیار موجود بر روی براکت دانست. اگر اصطکاک بیش از نیاز بین سیم و شیار براکت وجود داشته باشد، حرکت دندان ها و قابلیت عملکردی آن ها، به میزان قابل توجهی تحت تاثیر قرار گرفته و حتی مختل می شود.
لازم به ذکر است که موقعیت دندان و میزان انحراف از حالت طبیعی دندان نیز در ایجاد اصطکاک بین سیم ارتودنسی و براکت موثر است. به همین دلیل است که شرکت های سازنده سیم های ارتودنسی و نیز محققان این امر، همواره به دنبال راه حل های کم کردن این اصطکاک و بهبود عملکرد سیم ارتودنسی هستند.
به نظر می آید تعیین اندازه مشخص و دقیق برای سیم های ارتودنسی با توجه به اندازه های براکت و بریس، و نیز تلاش برای ایجاد سطوح صاف و هموار در سیم ها، راه گشای این مسئله باشد.
انواع سیم های ارتودنسی
ضخامت و سطح مقطع سیم ارتودنسی، فاکتور های ایجاد تفاوت در انواع سیم های ارتودنسی می باشد. در واقع متخصص ارتودنسی، با بررسی وضعیت دندانی و میزان اختلال موجود در دندان ها، اقدام به بهره گیری از سیم های ارتودنسی با ضخامت ها و سطوح مقطع متفاوت در مراحل مختلف درمان ارتودنسی می کند.
به بیان بهتر، ضخامت و سطح مقطع سیم ارتودنسی است که میزان اصطکاک، انعطاف و کنترل بر روی حرکات دندانی را مشخص می کند.
سیم های ارتودنسی را از نظر سطح مقطع به سه دسته کلی سیم گرد، سیم مربعی و سیم مستطیلی تقسیم می کنند.
سیم ارتودنسی دایره ای
مقطع عرضی این سیم ها کاملا گرد بوده و معمولا در مراحل اولیه درمان ارتودنسی و به منظور چینش منظم دندان ها، از آن ها استفاده می شود. سیم های گرد به دلیل خاصیت ارتجاعی بیشتر نسبت به سایر سیم ها، کاربرد مناسبی در پوشش یکنواخت تمام دندان ها دارد.
با آنکه شاید در نگاه اول به نظر بیاید که سیم ارتودنسی گرد به دلیل لغزش بهتر و اصطکاک کمتر انتخابی مناسب محسوب می شود اما، باید توجه کنیم که این سیم ها به دلیل عدم وجود کنترل گشتاور بر روی براکت، توانایی مناسبی برای اعمال فشار کنترلی برای تغییر مکان دندان ها اعمال نمی کنند.
سیم ارتودنسی مربعی
از نظر بالینی، سیم های مربعی برای حرکت دادن دندان ها طی فرایند ارتودنسی، مناسب هستند. این سیم ها در بسیاری از حرکات دندانی و از نظر کنترل این حرکات، نسبت به سیم های گرد و مستطیلی، عملکرد بهتری را از خود نشان داده اند.
سیم ارتودنسی با مقطع مربعی، علاوه بر آن که کنترل حرکتی مناسبی دارد، از مزیت لغزش مکانیکی سیم های گرد نیز حداقل در مقایسه با سیم های مستطیلی برخوردار است. با این وجود، کم پهنا بودن سیم ارتودنسی مربعی را می توان به عنوان یک نقص در این نوع سیم ها مطرح کرد.
سیم ارتودنسی مستطیلی
سیم مستطیلی نسبت به سیم ارتودنسی گرد و مربعی از قابلیت کنترل حرکات دندانی بالاتری برخوردار است. به همین دلیل در بسیاری از موارد درمان ارتودنسی، استفاده از سیم های مستطیلی در مراحل پایانی درمان استفاده می شود.
لازم به ذکر است که عدم وجود خاصیت ارتجاعی، یا به عبارت دیگر سفتی بیش از حد سیم ها، موجب وارد شدن فشار بیش از حد به براکت ها و جدا شدن براکت از دندان می شود. لذا استفاده از سیم ارتودنسی مستطیلی، به مهارت و دقت زیادی نیاز دارد.