خر و پف (Snoring) به صداهای تنفسی پر سر و صدا گفته می شود که در هنگام خواب به دلیل ارتعاش بافت های نرم مجرای تنفسی (مانند کام نرم، زبان کوچک و گلو) ایجاد می‌شود. گاهی این صدا را خرناس هم می گویند. این ناهنجاری زمانی رخ می دهد که جریان هوا در مسیر تنفسی بیمار به صورت غیرمنظم یا با انسداد مواجه شود.
45 درصد از بزرگسالان درگیر خر خر شبانه و مشکلات مربوط به آن می باشند. بنابراین هیچ یک از ما با این پدیده ناآشنا نیستیم و دست کم یکی از نزدیکان ما به عارضه خر و پف مبتلا می باشند.
خر و پف می‌تواند یک مشکل ساده یا نشانه ای از اختلالات جدی تر مانند آپنه انسدادی خواب (OSA) باشد که با توقف های موقت تنفس در خواب همراه است. متخصص ارتودنسی با بررسی دقیق وضعیت فکین بیمار و آناتومی سر و صورت بیمار می تواند پیش بینی کند که مشکل بیمار با درمان ارتودنسی حل خواهد شد یا خیر.
بررسی علل بروز خر و پف
تحقیقات نشان داده است که 75 درصد از کسانی که خر و پف می‌کنند از آپنه انسدادی خواب رنج می‌برند. با مشخص شدن دقیق علت اصلی خر و پف یا خرناس کشیدن بیمار انتخاب روش درمان بسیار ساده خواهد بود. از علل بروز خر و پف می توان به موارد زیر اشاره نمود:
- آناتومی مجرای تنفسی: انحراف تیغه بینی، بزرگی لوزه ها یا آدنوئیدها، و تنگی مجرای تنفسی.
- اضافه وزن: تجمع چربی در اطراف گردن و گلو می تواند مجرای تنفسی را تنگ کند یا به بافت نرم فشار مضاعف وارد کند. در این شرایط بیمار دچار اختلال در تنفس و در نهایت بروز خر و پف می شود.
- وضعیت خواب: خوابیدن به پشت باعث افتادن زبان به عقب و انسداد نسبی مجرای تنفسی می شود.
- مشکلات فکی و دندانی: ناهنجاری های فکی مانند عقب بودن فک پایین (رتروگناتیسم) یا ناهماهنگی فک ها (مال اکلوژن) می توانند مسیر تنفسی را تحت تأثیر قرار دهند. بنابراین ناهنجاری های فکی و دندانی مرتبط با بی خوابی می باشند.
- عوامل دیگر: مصرف الکل، سیگار، آلرژی، یا احتقان بینی.
خر و پف در مردان شایع تر از زنان است و با افزایش سن (به ویژه بین 40 تا 60 سال) احتمال بروز آن افزایش می یابد. بر اساس تحقیقات مرکز کودکان جانز هاپکینز، در کودکان، خر و پف اغلب به دلیل بزرگی لوزه ها، مشکلات فکی و دندانی، یا انسداد بینی ناشی از سرماخوردگی رخ می دهد.
ارتباط خر و پف با مشکلات فکی و دندانی
ناهنجاری های فکی و دندانی می‌توانند نقش مهمی در ایجاد خر و پف و آپنه خواب داشته باشند. برخی از این ناهنجاری ها عبارتند از:
- مال اکلوژن: ناهماهنگی در قرارگیری دندان ها و فک ها می تواند بر موقعیت زبان و مجرای تنفسی تأثیر بگذارد.
- رتروگناتیسم (عقب بودن فک پایین): این وضعیت می تواند باعث تنگ شدن فضای تنفسی در گلوی بیمار شود.
- کراس بایت یا اپن بایت: این ناهنجاری ها می‌توانند تنفس از بینی را دشوار کرده و به تنفس دهانی منجر شوند که با خر و پف مرتبط است.
- تنفس دهانی مزمن: تنفس دهانی به دلیل انسداد بینی یا ناهنجاری های فکی می تواند باعث خر و پف، نامرتبی دندان ها، و حتی رشد غیرطبیعی صورت در کودکان شود.
7 روش اصلی درمان های ارتودنسی برای خر و پف
ارتودنسی به عنوان یکی از روش های درمانی می تواند در بهبود خر و پف و آپنه خواب خفیف تا متوسط مؤثر باشد، به ویژه زمانی که مشکل به ناهنجاری های فکی یا دندانی مرتبط باشد. برخی از درمان های ارتودنسی مرتبط با خر و پف عبارتند از:
1.دستگاه های جلو آورنده فک پایین (Mandibular Advancement Devices – MAD)
این دستگاه ها که توسط متخصص ارتودنسی طراحی می شوند، فک پایین و زبان را به سمت جلو هدایت می‌کنند تا مجرای تنفسی باز بماند MADها به ویژه برای بیماران مبتلا به آپنه خواب خفیف تا متوسط مؤثر هستند.
مطالعات نشان داده‌اند که این دستگاه ها می توانند خر و پف را به طور قابل توجهی کاهش دهند و کیفیت خواب را بهبود بخشند.
2.وسیع کننده کام (Palatal Expanders)
این ابزار در کودکان و نوجوانان در حال رشد، برای گسترش فک بالا استفاده می شود. با افزایش عرض فک، فضای بیشتری برای مجرای تنفسی ایجاد می شود که می تواند خر و پف ناشی از تنگی مجرای تنفسی را کاهش دهد.
وسیع‌کننده کام به ویژه در درمان کراس بایت و شلوغی دندان ها مؤثر است و می تواند از رشد نامتقارن و ناقص فک جلوگیری کند.
3.ارتودنسی پیشگیرانه در کودکان
درمان زودهنگام ناهنجاری های فکی و دندانی در کودکان (معمولاً از 6 تا 12 سالگی) می تواند از بروز مشکلات تنفسی در آینده جلوگیری کند. برای مثال، اصلاح کراس بایت یا تنفس دهانی مزمن می تواند خطر بروز خر و پف و آپنه خواب را کاهش دهد.
خارج کردن به موقع برخی دندان های شیری می تواند به رشد صحیح دندان ها و فک ها کمک کند.
4.ارتودنسی ثابت یا متحرک
در مواردی که ناهنجاری های دندانی (مانند شلوغی دندان ها یا فاصله زیاد بین دندان ها) به تنفس نامناسب و خر و پف منجر شده‌اند، درمان های ارتودنسی ثابت (بریس ها) یا متحرک (پلاک متحرک ارتودنسی) دستگاهای اینویزیلاین و اکسپندرهای کام می‌توانند با مرتب کردن دندان ها و بهبود روابط فکی، تنفس را تسهیل کنند.
5.محافظ های دهانی (Night Guards)
این ابزارها برای جلوگیری از خر و پف، دندان قروچه، یا قفل شدن فک در هنگام خواب استفاده می شوند. محافظ های دهانی سفارشی که توسط متخصص ارتودنسی ساخته می شوند، می‌توانند به باز نگه داشتن مجرای تنفسی کمک کنند.
6. جراحی آپنه
ممکن است متخصص ارتودنسی و گوش حلق و بینی تشخیص بدهند که مشکلات مربوط به خر و پف شما با دستگاه های ارتودنسی، دستگاه های کمکی دیگر و روش های خانگی حل نشود. در این مواقع برای بیمار ام آر آی و تصویربرداری از بافت نرم و سخت تجویز می شود. سپس به جراح مربوطه ارجاع داده می شود تا مشکل آناتومیک مربوطه طی جراحی برطرف شود. گاهی نیز روش های ارتوسرجری به بیمار پیشنهاد می شود. در درمان های ارتوسرجری بیمار ابتدا ارتودنسی می شود و سپس توسط جراحی فک پایین به سمت قدام هدایت می شود.
7.سایر روش‌های مکمل
علاوه بر درمان های ارتودنسی، روش های دیگری نیز برای کاهش خر و پف توصیه می شوند:
- تغییر سبک زندگی: کاهش وزن، اجتناب از الکل و سیگار، و خوابیدن به پهلو به جای پشت.
- درمان آلرژی: استفاده از اسپری های بینی یا درمان آلرژی برای کاهش احتقان بینی.
- روش‌های خانگی: مانند استفاده از دمنوش های گیاهی (گزنه، مریم‌گلی) یا استنشاق بخار روغن نعناع فلفلی و اکالیپتوس.
- دستگاه CPAP: در موارد شدید آپنه خواب، استفاده از ماسک CPAP برای انتقال هوای مداوم به مجرای تنفسی توصیه می‌شود.
عوارض و ملاحظات درمان های ارتودنسی برای خر و پف
درمان های ارتودنسی معمولاً ایمن هستند، اما ممکن است با عوارضی همراه باشند:
- حساسیت اولیه: دندان ها ممکن است در روزهای اول پس از نصب براکت ها یا دستگاه های متحرک ارتودنسی حساس شوند.
- مشکلات بهداشتی: عدم رعایت بهداشت دهان می‌تواند به پوسیدگی دندان یا بیماری های لثه منجر شود.
- برگشت درمان ارتودنسی: در صورت عدم استفاده از ریتینرها، یا عدم پیگیری طول درمان ارتودنسی، دندان های بیمار ممکن است به حالت اولیه بازگردند.
- هزینه و مدت زمان: درمان های ارتودنسی ممکن است پرهزینه و طولانی مدت (1 تا 3 سال) باشند.
عوارض درمان نکردن خر و پف
یکی از مهمترین عوارض درمان نکردن اختلال خر و پف بروز خطر بیماری های دیگر از جمله مشکلات قلبی عروقی است. در موارد شدید راه هوایی بسته می شود و بیمار به سمت خفگی و مرگ سوق داده می شود.
این خطرات در افراد دارای اضافه وزن، کلسترول بالا و سیگاری بیش تر است. بنابراین به این زنگ خطر بی توجه نباشید و نسبت به درمان قطعی آن اقدام نمایید.
جالب است بدانید کودکانی که هنگام خواب خروپف می‌کنند ممکن است در طول روز علائمی مانند بی‌توجهی، بیش فعالی را از خود بروز بدهند.
نتیجه گیری
خر و پف می‌تواند تأثیرات منفی بر کیفیت خواب و سلامت عمومی داشته باشد و در برخی موارد با ناهنجاری های فکی و دندانی مرتبط است. ودر موارد شدید منجر به بسته شدن راه هوایی و خطر مرگ می شود. درمان های ارتودنسی، به ویژه دستگاه های جلوآورنده فک پایین و وسیع کننده های کام، می توانند نقش مؤثری در کاهش خر و پف و بهبود تنفس ایفا کنند. با این حال، موفقیت درمان به همکاری بیمار، رعایت بهداشت دهان، و انتخاب متخصص ارتودنسی ماهر بستگی دارد. برای تشخیص دقیق و انتخاب بهترین روش درمانی، مشاوره با یک متخصص ارتودنسی و در صورت نیاز متخصص گوش و حلق و بینی ضروری است.
