هپاتیت C در دندانپزشکی از عفونت های شایع ناشی از تماس خونی است. در سال 1989 ویروس هپاتیت C یا HCV به عنوان علت 95% موارد هپاتیت غیر A و غیر B شناخته شد. در حال حاضر, هپاتیت C دلیل عمده پیوند کبد است و مرگ و میر ناشی از آن, از مرگ و میر ناشی از ایدز نیز پیشی گرفته است. هپاتیت C (بین 1 تا 3% در جهان) در مقایسه با هپاتیت B شیوع کمتری دارد و نوع مزمن آن, یک مشکل بزرگ بهداشتی است. ویروس هپاتیت C در دندانپزشکی از طریق تماس با خون و ترشحات دهان فرد آلوده منتقل می شود و کادر درمانی و سایر بیماران را در معرض خطر قرار می دهد.
هپاتیت C در دندانپزشکی از عفونت های شایع ناشی از تماس خونی است که کبد را متاثر میکند.
انتقال هپاتیت C در دندانپزشکی
ویروس هپاتیت C در دندانپزشکی عمدتا از راه تماس خونی و در حین تزریق یا جراحی, به اشکال زیر صورت می گیرد:
- از بیمار به بیمار
- از بیمار به کارکنان
- از کارکنان به بیمار
خطر انتقال براساس عوامل مربوط به ویروس, میزبان, و محیط متفاوت است. احتمال انتقال ویروس هپاتیت C در دندانپزشکی از طریق سوزن آلوده به بدن کارکنان, از احتمال انتقال هپاتیت B کمتر و از HIV بیشتر است. احتمال انتقال از طریق خون یا فراورده های خونی آلوده در حین تزریق یا جراحی, یا در حین کار با افراد پرخطر نظیر معتادان تزریقی یا افراد دیالیزی بیشتر است.
اولین دلیل مواجهه با هپاتیت C در دندانپزشکی تماس با خون افراد آلوده است.
انتقال ویروس از طریق تماس جنسی, مگر تحت شرایط بسیار پر خطر نادر, است. انتقال به ندرت از طریق مواجهه با غشاهای مخاطی صورت می گیرد و هیچ انتقالی در اثر تماس پوست سالم با غیر سالم در کارکنان بهداشتی به اثبات نرسیده است. و علیرغم وجود آن در سایر مایعات بدن (منی, ادرار, بزاق, اشک, ترشحات واژن) انتقال ویروس از این مایعات گزارش نشده است. گاهی نیز انتقال به دلایل ناشناخته صورت می گیرد.
علائم هپاتیت C در دندانپزشکی
دوره نهفتگی هپاتیت C از 3 تا 20 هفته, با میانگین 7 هفته متغیر است. عفونت حاد در 50% افراد با تظاهرات بالینی همراه است. علائم بیماری اختصاصی نیست و شامل زردی (یرقان), تب, درد شکم, بدحالی, و افزایش آنزیم های کبدی (ALT یا AST), تا بیش از 10 برابر میزان طبیعی است. گاهی بیماری به صورت مزمن در می آید و با آزمایش HCV-RNA قابل تشخیص است. شکل مزمن بیماری در 15 تا 30% افراد مبتلا, به سیروز کبدی و در 1تا 3% به سرطان کبد تبدیل می شود.
تشخیص هپاتیت C در دندانپزشکی
اولین قدم تشخیص, انجام تست آنتی بادی است (anti-HCV). امروزه تست های سریعی وجود دارند که در زمان کمتر از 40 دقیقه نتیجه را مشخص می کنند. این آزمایش صرفا مشخص می کند که فرد در مواجهه با عامل بیماری قرار گرفته است. تست HCV-RNA نیز تست تشخیصی دیگری است که وجود بیماری فعلی را معلوم می کند.
پیشگیری از هپاتیت C در دندانپزشکی با واکسیناسیون
به دلیل جهش های فراوانی که در این ویروس اتفاق افتاده انواع بسیار متفاوتی از آن ایجاد شده و به همین دلیل است که اقدامات انجام شده برای تولید واکسن HCV با مشکلات فراوانی روبرو شده است. در حال حاضر هیچ واکسنی برای پیشگیری از هپاتیت C در دندانپزشکی وجود ندارد.
بهترین راه جلوگیری از هپاتیت C در دندانپزشکی, رعایت اقدامات احتیاطی استاندارد است.
سایر روش های پیشگیری از هپاتیت C در دندانپزشکی
اقدامات احتیاطی استاندارد, اساس محافظت در برابر HCV در دندانپزشکی است و شامل موارد زیرمی باشد:
- بهداشت دست از طریق ضد عفونی کردن
- استفاده مناسب از تجهیزات محافظ شخصی (دستکش, ماسک, گان)
- انجام عمل تزریق به شکل ایمن
- تمیز نگه داشتن محیط
- استفاده مناسب از وسایل پزشکی و داروها (مثل وسایل مصرفی یکبار مصرف و ماندگار)
- بهداشت تنفسی/ آداب سرفه (استفاده از اقدامات لازم برای مهار ترشحات تنفسی افراد علامت دار و آموزش کارکنان بهداشت و درمان برای جلوگیری از گسترش ترشحات تنفسی)
ویروس HCV می تواند تا 16 ساعت در یک سطح خشک زنده بماند و مواد ضد عفونی کننده ای که بر ویروس هپاتیت B موثرند, می توانند HCV را نیز ازبین ببرند.
تزریق ایمن برای پیشگیری از هپاتیت C در دندانپزشکی
بر اساس تعریف سازمان جهانی بهداشت (WHO)یک تزریق بی خطر, به گیرنده آسیب نمی رساند, ارائه دهنده را در معرض هیچ خطر قابل اجتنابی قرار نمی دهد, و باعث هیچ ضایعه خطرناکی برای جامعه نمی شود. تزریق بی خطر بخشی از اقدامات بهداشتی استاندارد است.
بیشتر انتقال هپاتیت C در دندانپزشکی مربوط به استفاده مجدد از سرنگ یا آلوده شدن محلول یا داروی مورد نظر برای تزریق است. به همین دلیل رعایت نکات زیر در این مورد الزامی است:
- از یک سرنگ, فقط باید برای یک بیمار استفاده کرد, حتی اگر سوزن عوض شود.
- شیشه های داروی آمپول (ویال) را نباید به یک سرنگ یا سوزن استفاده شده وارد کرد.
- ویال های یک بار مصرف, هرگز نباید برای بیشتر از یک بیمار استفاده شود.
تزریق ایمن, بخش مهم اقدامات بهداشتی استاندارد برای پیشگیری از هپاتیت C در دندانپزشکی است.
پیگیری مواجهه با هپاتیت C در دندانپزشکی
هیچ توصیه ای برای پیشگیری بعد از مواجهه با هپاتیت C در دندانپزشکی وجود ندارد. تزریق ایمونوگلوبین نیز موثر نیست. در صورت مواجهه, انجام موارد زیر الزامی است:
- انجام تست آنتی بادی anti-HCV هم برای فرد مواجهه یافته (کارکنان دندانپزشکی) و هم منبع آلودگی (بیمار)
- آزمایشات تکمیلی هپاتیت حاد C (مثل آنزیم ALT) , در صورت + بودن تست آنتی بادی
- آزمایش HCV-RNA در هفته 4 تا 6
- مشاوره بهداشت روانی مناسب
- برای پیگیری باید تست های anti-HCV و ALT در ماه 4 تا 6 بعد از مواجهه تکرار شود.
- در حین دوره آزمایش ها, شخص مواجه شده باید از اهداء خون, پلاسما, اسپرم, بافت یا اعضا خودداری کند. ولی لازم نیست در فعالیت جنسی, بارداری, شیردهی یا فعالیت های حرفه ای خود تغییری ایجاد کند.