ابزار و وسایل ارتودنسی

ابزار و وسایل ارتودنسی به دو دسته تقسیم می شوند. یکسری وسایل مصرفی بوده که برای بیمار استفاده می گردد و یکسری ابزاری است که توسط متخصص ارتودنسی بکار گرفته می شود. در این مقاله قصد داریم این وسایل و ابزار را به تفکیک برای شما معرفی کنیم.

معرفی وسایل مصرفی در درمان ارتودنسی

فرد ارتودنتیست برای انجام درمان ارتودنسی بر روی دندان های بیمار علاوه بر بهره مندی از ابزار تخصصی مورد نیاز در این درمان که در ادامه این مقاله به آن ها اشاره خواهد شد، از وسایل مصرفی رایج مانند بریس، براکت، سیم و کش، برای پیاده سازی ارتودنسی استفاده می نماید. در ادامه قصد داریم برخی از وسایل مورد نیاز که توسط متخصصان ارتودنسی، در مراحل درمان مورد استفاده قرار می گیرد را معرفی کرده و به اختصار توضیح دهیم:

1- بریس ارتودنسی

بریس در ارتودنسی مجموعه ای از ابزار و قطعات مختلفی است که در اتصال با هم برای انجام کامل یک طرح درمان روی تعدادی از دندانها قرار می گیرد. اصلی ترین ابزارهای مورد استفاده در بریس، براکت و سیم ارتودنسی است ولی با توجه به نوع و شدت ناهنجاری ممکن است ابزار دیگری نظیر بند، کش (الاستومر) و غیره در یک بریس بکار رفته باشد.

2- براکت ارتودنسی

براکت ارتودنسی از اصلی ترین وسایل ارتودنسی است که در دو نوع فلزی و سرامیکی تولید می شوند. این ابزار توسط متخصص ارتودنسی بر روی دندان ها قرار گرفته و برای چسباندن آن از چسب یا سیمان مخصوص دندانپزشکی استفاده می شود. براکت به عنوان یک راهنما برای هدایت صحیح حرکت دندان ها عمل می کند و به همراه سیم ارتودنسی دو جزء اصلی بریس را تشکیل می دهند. براکت ها معمولا دارای یک یا دو شیار هستند که سیم ارتودنسی از میان آن رد شده و در محل مناسب تعیین شده توسط ارتودنتیست قرار می گیرد.

3- سیم ارتودنسی

سیم ارتودنسی از دیگر لوازم مورد نیاز در درمان ارتودنسی است که به منظور اعمال نیرو به دندان ها و جابجایی آنها استفاده می شود. سیم را به شکل قوس دندانی تغییر حالت داده و در داخل شیار براکت قرار می دهند تا با ایجاد حرکت در دندان ها، ناهنجاری ها اصلاح شوند.

4- بند ارتودنسی

برای نگهداشتن بریس از بند مخصوص که از مواد مصرفی ارتودنسی است استفاده می شود. بند یک حلقه فلزی از جنس فولاد (استیل) ضد زنگ است که متخصص ارتودنسی آن را دور دندان می بندد. بند ارتودنسی معمولا برای دندان های عقبی استفاده می شود و نسبت به براکت با استحکام بیشتری به دندان می چسبد.

5- کش ارتودنسی

کش ارتودنسی نوار لاستیکی کوچکی است که برای اصلاح روابط فک ها استفاده می شود. این وسیله در بخش های عقبی یا جلویی دندان و یا بین براکت های پایین و بالایی قرار می گیرد. در این صورت به دندان کمک می کند تا در مکان صحیح مستقر شود. به منظور درمان برخی ناهنجاری های دندانی و فکی مثل آندربایت یا اوربایت، متخصص ارتودنسی علاوه بر بریس از این کش ها نیز استفاده می کند تا دوره درمان کاهش پیدا کند. این وسیله برای رفع مشکلات همپوشانی فک یا مال اکلوژن نیز به کار می رود. در صورت وجود مشکلات و ناهنجاری های دندانی شدید، برای تسریع روند بهبودی و اعمال فشار و نیروی بیشتر به دندان ها برای جا به جایی سریع تر و بیشتر، از کش ارتودنسی استفاده می شود. استفاده از بهترین رنگ کش ارتودنسی یا اصطلاحا الاستیک در زیبایی دندان ها پس از عمل مهم است.

6- هوک ارتودنسی

هوک ارتودنسی یکی از وسایل ارتودنسی است که به شکل قلاب به براکت متصل است. از هوک بعنوان محلی برای اتصال کش یا الاستومر استفاده می شود.

7- هدگیر

یکی از لوازم مصرفی ارتودنسی هدگیر است. از این وسیله برای بیمارانی استفاده می شود که دارای مشکل اوربایت یا آندربایت هستند. اوربایت به معنی جلو بودن فک بالا نسبت به فک پایین و آندربایت نیز، به معنی جلو بودن فک پایین نسبت به فک بالا است. به طور کلی می توان گفت، از هدگیر برای بیمارانی استفاده می شود که فک بالا و پایین آنها به شکل مناسب روی هم قرار ندارند. زمانی که برای اینگونه افراد از هدگیر استفاده شود، سرعت رشد فک آن ها کم می شود. عملکرد هدگیر به این صورت است که با یک فشار خیلی کم ( فشار به نحوی است که بیمار احساس ناراحتی و درد ندارد) مانع رشد بیشتر یکی از فک ها و دندان ها به سمت جلو می شود.

8- دستگاه هربست (Herbst appliance)

دستگاه هربست نیز یکی دیگر از لوازم ارتودنسی است که با فشار دادن دندان های آسیاب فک بالا به سمت عقب و فشار دادن فک پایین به سمت جلو از شدت آسیب اوربایت کم می کند. قطعات تشکیل دهنده دستگاه هربست از جنس استیل (فولاد) ضد زنگ ساخته شده و با استفاده از مکانیزم تلسکوپی به هم متصل می شوند. از دستگاه هربست بیشتر برای بیمارانی که در سن رشد هستند یعنی نوجوانان و جوانان استفاده می شود. مدت زمانی که دستگاه هربست باید در دهان بیمار باقی بماند در حدود 12 الی 15 ماه است.

9- جداکننده بین دندانی یا فضا نگهدارنده

یکی دیگر از لوازم ارتودنسی جداکننده یا فضانگهدارنده است. منظور از جداکننده، حلقه های کشی یا استیل هستند که در بین دندان ها به کار میروند. دلیل استفاده از جداکننده در ارتودنسی حفظ فاصله بین دندانها است. اهمیت حفظ فاصله بین دندان ها نیز به این دلیل است که، در جلسات بعدی ارتودنسی فضای کافی جهت قرار دادن باند ارتودنسی وجود داشته باشد. این وسیله با ایجاد فشار لازم بین دو دندان کنار ناحیه بی دندانی، فضای خالی را نگه می دارد. بدلیل فشاری که جداکننده ها به دندان ها وارد می کنند؛ در روزهای اول نصب آنها بیمار ممکن است در محل نصب درد خفیفی را احساس کند. اگر این درد آزاردهنده باشد، می توان برای رفع آن به تشخیص ارتودنتیست از داروی مسکن مناسب استفاده کرد. در زمان استفاده از جداکننده باید از خوردن مواد غذایی چسبنده و نیز از بکاربردن خلال دندان و نخ دندان در محل نصب آنها خودداری نمود.

10- پلاک ارتودنسی یا ریتینر

پلاک ارتودنسی یا ریتینر از جمله دیگر لوازم ارتودنسی محسوب می شود. از ریتینر بعد از اتمام کار ارتودنسی استفاده می شود. در واقع در طول کار ارتودنسی دندان ها حرکت داده می شوند تا به صورت مرتب قرار بگیرند. زمانی که کار ارتودنسی به پایان برسد؛ در برخی موارد ممکن است دندان ها به مرور به همان حالت قبلی باز گردند. برای جلوگیری از این حرکت مجدد دندانها ممکن است ارتودنتیست استفاده از پلاک ارتودنسی را تجویز نماید. به عبارت دیگر پلاک ارتودنسی مانع حرکت دندان ها بعد از ارتودنسی می شود. پلاک ارتودنسی در دو نوع ثابت و متحرک وجود دارد که انتخاب نوع آن به تشخیص متخصص ارتودنسی بستگی دارد.

11- فنر مارپیچی

متخصص ارتودنسی از فنر مارپیچی در ارتودنسی برای بستن یا باز کردن فاصله بین دندان ها و یا حفظ فاصله دندان ها استفاده می کند. محل قرار دادن فنر مارپیچی، روی سیم ارتودنسی و در بین براکت ها است.

ابزارهای ارتودنسی مورد استفاده توسط متخصص

ابزارهای ارتودنسی می توانند برای انجام عملیات مختلف ارتودنسی نیز نصب براکت، سیم، کش، بند و سایر موارد توسط دندانپزشک و دستیار آن مورد استفاده قرار گیرند. در حال حاضر، تنوع بالایی از ابزارهای ارتودنسی در بازار وجود دارند که هر کدام می توانند کاربردهای خاص خودشان را داشته باشند. از آنجا که اطلاع شما از انواع و عملکرد کلی این ابزار می تواند به افزایش سطح همکاری بیمار با ارتودنتیست منجر شود؛ در این نوشتار تصمیم داریم تا شما را با انواع ابزار ارتودنسی آشنا کنیم.

1- پنس جداکننده ارتودنسی

سپریتور پلایرها یا همان پنس‌ های جدا کننده در انتهای خود دارای بخشی هستند که می‌ توانند جدا کننده الاستیکی را نگه دارند. سر دیگر به نحوی طراحی شده است که در دست به‌ راحتی قرار بگیرد. زمانی که دسته‌ ها به سمت یکدیگر فشرده می‌ شوند جدا کننده الاستیکی روی دندان قرار می‌ گیرد. در واقع عملکرد این انبر دست معکوس است. با فشردن دسته‌ ها ماژول‌ ها به یکدیگر نزدیک می‌ شوند.

2- پروب صاف

یکی دیگر از تجهیزات ارتودنسی دندان پروب صاف است که به ارتودنتیست کمک می‌ کند تا براکت‌ ها را بر روی دندان قرار دهد. علاوه بر این متخصص می‌ تواند کامپوزیت باقی‌ مانده را از اطراف براکت بردارد. از دیگر ویژگی‌ های این پروب آن است که متخصص می‌ تواند با کمک این ابزار، لیگاتورهای الاستومری را از روی براکت های ارتودنسی بردارد. لیگاتور ابزاری است که سیم یا هر بخش جانبی دیگری را با قرارگیری در زیر Wing های براکت، در شیار براکت نگه می دارد. لیگاتور ها از جنس استینلس استیل، لاستیک یا مواد الاستومریک ساخته می شوند.

3- پنس ارتودنسی Howes Utility

یکی از کاربردی‌ ترین پنس‌ هایی که در تجهیزات ارتودنسی دندان وجود دارد پنس Howes Utility است که دارای دو سر بلند مانند منقار پرندگان است. در سر این منقار نیز پد هایی تعبیه شده است که به متخصص کمک می‌کند در هنگام قرار دادن و برداشتن یا حتی بستن لیگاتور های فلزی، سیم‌ های کمانی را نگه دارد. دقت کنید که اندازه و شکل این منقارها می‌ تواند با یکدیگر متفاوت باشد.

4- کاتر لیگاتور ارتودنسی

از کاتر لیگاتور برای برش سیم‌ های لیگاتور استفاده می‌ شود. تنها نکته این است که تنها سیم‌ هایی را این کاتر قطع می‌ کنند که بیشتر از 0.015 میلی‌ متر نباشد؛ در غیر این صورت به این کاتر آسیب وارد می شود. برش کش ارتودنسی نیز از دیگر امکانات کاتر لیگاتور است. این ابزار دارای دو منقار مخروطی شکل است که انتهای ترمینال‌ های آن نیز به چشم می‌ خورد. در صورتی‌ که این قسمت‌ ها کند شود می‌ توانید دوباره آن را تیز کنید. در برخی از نمونه‌ ها، منقارها قابل‌ تعویض هستند و زوایای برش آن‌ ها می‌ تواند با یکدیگر متفاوت باشد.

5- کاتر Distal end

از نظر ظاهری، کاتر Distal end دارای دو سطح برش است که نسبت به محور اصلی زاویه قائمه دارند. در ضمن دسته‌ های آن بسیار بلند است. از این وسیله هم قبل از قرار دادن و هم بعد از قراردادن سیم کمانی استفاده می‌ شود. قبل از قرار دادن در خارج از دهان و بعد از تعبیه سیم در داخل دهان از این ابزار بهره برده می‌شود. از نکات جالب‌ توجه این ابزار امنیت آن است که وقتی سیم بریده می شود ان قسمت کوچک سیم توسط این پلایر گرفته می شود تا در حلق و یا نواحی دیگری از دهان فرو نرود و آسیبی به مخاط دهان بیمار نزند.

6- پلایر یا پنس Mathieu-Style Ligature

از پنس Mathieu-Style Ligature برای قرار دادن لیگاتور الاستومری استفاده می‌ شود که می‌ توان آن را به‌ واسطه مکانیزمی که دارد به‌ سرعت باز یا قفل کرد. برای اینکه آن را بهتر در دست بگیرید لبه‌ های آن دارای دندانه‌ هایی است که نگهداری را آسان می‌ کند.

7- پلایر 139

انبر یا پلایر 139 که لبه‌ های هرمی و مخروطی شکلی دارد می‌ تواند در سیم‌ های ارتودنسی تغییر شکل ایجاد کرده و آن را خم کند. لبه‌ های این ابزار بسیار سخت است و به‌ خوبی می‌ توان آن را استریلیزه کرد. پنس 139 از جنس استیل استنلس بوده و انواع خم‌ های ارتودنسی را می‌ توان به کمک آن ایجاد کرد.

8- بند پوشر

بند پوشر دارای دسته‌ ای بلند بوده و نوک آن دندانه‌ دار و مستطیل‌ شکل است. از این تجهیزات ارتودنسی دندان استفاده می‌ کنند تا بتوانند بند ارتودنسی را بر روی دندان قرار داده و آن را نصب کنند. طراحی آن به شکلی است که هیچ خطر برای بیمار ندارد و امنیت دهان او را حفظ می‌کند.

9- بایت استیک

بایت استیک یکی دیگر از ابزار مورد استفاده در انجام مراحل ارتودنسی بوده که دارای دسته ‌بلند و نوک‌ های دندانه‌ داری می باشد. این وسیله که جنس نایلونی شکل دارد در اشکال مختلفی در دسترس است. کاربرد بایت استیک در قرار دادن بند های ارتودنسی و متصل کردن آن ها بوده که در این حین بیمار باید این چوب نایلونی را گاز گرفته تا به روند درمان کمک کند.

10- ریموور باند خلفی

متخصصان ارتودنسی از ریموور باند خلفی کمک می‌ گیرند تا بند های خلفی را جدا کنند. انتهای ریموور باند خلفی شبیه به یک منقار است که یک سر آن یک زائده نایلونی داشته و سر دیگر آن صاف بوده و کمی انحنا دارد. لبه‌ های آن از فولاد ضد زنگ است و قسمت نایلونی را می‌ توان تعویض کرد. در هنگام تعویض بند قسمت نایلونی بر روی سطح قرار می‌گیرد.

11- بند برنیشر

شکل ظاهری بند برنیشر مشابه بند پوشر است. تنها تفاوت آن‌ ها در این است که در برنیشرها انتها کمی صاف‌ تر است. این شکل به متخصص کمک می‌کند تا باند ارتودنسی را متناسب با شکل دندان بیمار تطبیق داده و کانتور کند.

در این مقاله ما سعی کردیم مهم ترین ابزار و وسایل مورد نیاز در درمان ارتودنسی را به شما معرفی کنیم. همانطور که می دانید برای درمان صحیح و کامل، علاوه بر استفاده از ابزار و وسایل مناسب، کیفیت مواد و وسایل مصرفی نیز از اهمیت بالایی در درمان برخوردار است. هر چقدر کیفیت مواد مصرفی بالاتر باشد روند درمان بهتر و راحت تر انجام می گردد.