دستگاه های فانکشنال

دستگاه های فانکشنال ارتودنسی Functional appliance عبارتند از دستگاه های متحرکی که از آن ها برای جلو آوردن فک پایین و رفع ناهنجاری کلاس 2 استفاده می گردد. در این دستگاه ها ایجاد تغییر در فانکشن و یا عملکرد فک بالا و پایین ناهنجاری کلاس 2 بیمار درمان می گردد. این دستگاه ها به دو گروه عمده ثابت و متحرک تقسیم می شوند. نوع ثابت آن برر روی دندان ها ثابت می باشد و بیمار نمی تواند آن را بر دارد.

از مهمترین مزایای دستگاه های ثابت، کاهش نیاز به همکاریی بیمار در خصوص گذاشتن مرتب دستگاه می باشد. اما رعایت بهداشت در نوع ثابت دشوار می باشد و دقت بیشتری لازم دارد. اما در نوع متحرک بیمار می تواند هر زمان که بخواهد دستگاه را بردارد و مجددا در دهان قرار دهد. رعایت بهداشت در دستگاه های متحرک ساده تر از دستگاه های ثابت می باشد اما این دستگاه ها نیاز به همکاری بیشتری از سمت بیمار دارند تا پاسخ درمانی مناسب حاصل گردد.

دستگاه فانکشنال ارتودنسی، از جمله انواع متعدد دستگاه های ارتودنسی می­ باشد که با هدف رفع ناهنجاری های استخوان فک در افراد مبتلا به این ناهنجاری ها، به کار می ­رود. غالبا دستگاه های موجود در زمینه ارتودنسی به منظور تصحیح بی نظمی های موجود و عدم تناسب قرار گیری دندان ها به کار می ­روند. اما دستگاه فانکشنال ارتودنسی، ضمن اصلاح بی نظمی های موجود در دندان های فرد، با هدف رفع ناهنجاری های فکی و آرواره ای نیز مورد استفاده بیماران قرار می­ گیرد.

دستگاه فانکشنال ارتودنسی و درمان ناهنجاری های استخوان فک

ناهنجاری هایی که آرواره و استخوان فک را تهدید می­ کنند، در پنج دسته زیر طبقه بندی می­شوند:

• ناهنجاری فک کلاس دو: فک پائین فرد مبتلا به این ناهنجاری عقب تر از فک بالای او قرار دارد.

• ناهنجاری فک کلاس سه: در فرد مبتلا به این نوع ناهنجاری، فک پائین جلوتر از فک بالا قرار دارد.

• ناهنجاری دیپ بایت: در این دسته از ناهنجاری دندان های جلوی فک بالا بیش از حد نرمال که 2 الی 3 میلی متر است، دندان های جلویی فک پائین را پوشش می­ دهند.

• ناهنجاری اپن بایت: در این نوع ناهنجاری، فرد از وجود فاصله زیاد بین دندان های بالا و پائین در هنگام بستن دهان، رنج می­برد. این امر مانع همپوشانی نرمال دندان ها می­ گردد.

• انحراف طرفی فک: در این دسته از ناهنجاری های فک، یکی از فک ها به سمت راست و دیگری به سمت چپ منحرف بوده و این انحراف فک تاثیر مخربی بر چهره فرد دارد.

مورد مصرف دستگاه فانکشنال ارتودنسی حرکت دادن فک بالا به طرف عقب و کشیدن فک پائین به طرف جلو می­ باشد. این در حالی است که دستگاه فانکشنال ارتودنسی در حل سایر ناهنجاری های مربوط به فک نیز موثر می ­باشد.

دستگاه فانکشنال ارتودنسی چگونه عمل می کند

انواع مختلفی از دستگاه فانکشنال ارتودنسی با هدف درمان ناهنجاری های فکی تولید و وارد بازار شده اند. در حالت کلی وظیفه دستگاه فانکشنال ارتودنسی ایجاد تغییر در عملکرد ماهیچه ها و عضلات فک می­ باشد. هر کدام از این دستگاه ها به گونه ای طراحی شده اند که نوعی ناهنجاری استخوانی را اصلاح کنند.

دستگاه فانکشنال ارتودنسی، عضلات و ماهیچه های فک پائین را مورد اعمال فشار قرار داده و با این کار زمینه تحریک رشد آن و نیز حرکت به سمت جلو را برای فک فراهم می ­کند. اگر به نیم رخ افرادی که مدتی از دستگاه فانکشنال ارتودنسی استفاده کرده اند، با دقت نگاه کنید متوجه آثار تاثیر این دستگاه ها خواهید شد. تاثیر این دستگاه زمانی چشم گیرتر خواهد شد که دقیقا طبق برنامه ریزی ارائه شده توسط متخصص ارتودنسی استفاده شده و برای مدت طولانی از دهان خارج نگردد.

انواع دستگاه فانکشنال ارتودنسی

دستگاه های فانکشنال ارتودنسی در دو نوع کلی ثابت و متحرک موجود می­ باشند. استفاده از هرکدام از دو نوع گفته شده، به وضعیت بیمار و تشخیص متخصص ارتودنسی وی بستگی دارد. دستگاه های ارتودنسی ثابت شامل اجزایی هستند که روی قوس های دهانی ثابتی می­ گردند. اما دستگاه های متحرک ساختاری پلاستیکی داشته و توسط خود بیمار در دهان نصب شده و یا برداشته می­ شوند. دستگاه های فانکشنال متحرک موارد مصرف بیشتری دارند. در ادامه به بررسی انواع دستگاه فانکشنال ارتودنسی می ­پردازیم:

• مارا: مارا وسیله ای ارتوپدی با هدف جلو آوردن فک در افرادی می­باشد، که دندان های جلوی فک بالایی آن ها، خیلی جلوتر از دندان های جلویی فک پائینشان است.

• توئین بلاک: توئین بلاک وسیله ای است که نخستین بار توسط ویلیام کلارک معرفی شد و جیمز وات آن را توسعه داد. این وسیله برای مساعدت در بهبود روند رشد فک پائین و تصحیح مشکل اورجت دندان های بیمار مبتلا به این ناهنجاری، استفاده می­ شود.

• هربست: این نوع دستگاه فانکشنال ارتودنسی، ثابت بوده و با هدف درمان اوربایت شدید که مانع رشد فک پائین فرد شده است، مورد استفاده قرار می ­گیرد.

• بایونیتور: بایونیتور دستگاه متحرکی می­ باشد که با هدف تصحیح و اصلاح اوربایت طراحی شده است. این دستگاه موجب افزایش رشد فک پائین فرد شده و بدین ترتیب مشکل اوربایت او را خاتمه می­ دهد.

• فرانکل: فرانکل نیز از جمله ابزار ارتودنسی متحرک در زمینه درمان ناهنجاری های فک می­باشد. این دستگاه زمینه محدودیت نیروهای عضلانی نامناسب را فراهم می­ کند.  این دستگاه با تحریک رشد فک پائین، موجب ایجاد فضای خالی و توسعه قوس برای رشد دندان های دائمی می ­شود. نحوه کار دستگاه فرانکل، با دستگاه های فانکشنال نظیر بایوناتور و اکتیویتور متفاوت می ­باشد.

فرانکل انوع مختلفی دارد که در زیر به آن ها اشاره مختصری شده است:

• فرانکل یک : این دستگاه به منظور درمان مال اکلوژن کلاس یک و کلاس دو مورد استفاده قرار می­ گیرد.
• فرانکل دو : این دستگاه در درمان درجه اول مال اکلوژن کلاس دو، گروه یک و دو مورد استفاده قرار می­ گیرد.
• فرانکل سه : این دستگاه در درمان مال اکلوژن کلاس سه کاربرد دارد.
• فرانکل چهار : این وسیله برای درمان بیمارانی که از ناهنجاری اپن بایت رنج می­برند، استفاده می ­شود.
• فرانکل پنج : این دستگاه با هدگیر در بیمارانی که با مشکلات زاویه فک بالا یا پائین درگیر هستند، استفاده می­ گردد.
• اکتیویتور

اکتیویتور دستگاهی است که زمینه هماهنگی بین فک بالا و فک پائین را در افراد مبتلا به رتروگناتیک فراهم می ­سازد. این دستگاه در انواع مختلفی نظیر اکتیویتورهای H، اکتیویتورهای V، اکتیویتور کینتور و … موجود می­ باشد.

دستگاه های متحرک فانکشنال

انواع مختلف دستگاه های فانکشنال متحرک نیز وجود دارد. برخی از مهمترین آن ها عبارتند از: فرانکلFrankel، Bionator، Activator، R-appliance، فرمند Farmand.

دستگاه فانکشنال R-appliance: این دستگاه برای اولین بار توسط اینجانب و جناب آقای دکتر شوکت بخش در ارتودنسی مطرح گردید و مزایای درمانی آن در قالب مقالات تحقیقاتی در ژورنال های معتبر بین المللی به چاپ رسیده است و در کنگره های داخلی و خارج از کشور مطرح گردیده است. برای مشاهده مقاله مرتبط با این دستگاه بر روی لینک زیر کلیک نمایید.

1. Treatment effects of the R-appliance and twin block in Class II division 1 malocclusion. European Journal of Orthodontics
2. Treatment effects of R-appliance and Fränkel-2 in Class II division 1 malocclusions. European Journal of Pediatric Dentistry
3. Treatment effects of R-appliance and anterior inclined bite plate in class II, division I malocclusion Applied Oral sciences
4. R-appliance: a different design in functional therapy in Class II Division I malocclusion. International Journal of Orthod Milwaukee

سوالات متداول دستگاه فانکشنال ارتودنسی:

1-دستگاه فانکشنال در ارتودنسی چیست؟
دستگاه های فانکشنال (به عنوان مثال Twin Block) یک روش برای تصحیح فکین در بیمارانی است که فک پایین انها عقب است و در ضمن در حال رشد هستند. دستگاه های فانکشنال ممکن است ثابت یا متحرک باشند.

2-اکتیویتور در ارتودنسی چیست؟
اکتیویتور یا فعال کننده یک دستگاه فانکشنال ارتودنسی است که توسط آندریاسن و هاپل برای تصحیح عقب ماندگی فک پایین طراحی شده است.

3-چطور دستگاه فانکشنال را تمیز می کنیم؟
بهتر است که با خمیر دندان و مسواک دستگاه متحرک فانکشنال تمیز گردد بدین ترتیب پلاک ها و غذاهای باقی مانده بر روی دستگاه به خوبی تمیز می شوند.