دگزامتازون و کاربردهایش در دندانپزشکی

داروهای زیادی وجود دارند که با کورتیکواستروئیدها تداخل دارند و بیماری های زیادی هم هستند که تحت تاثیر مصرف استروئیدها قرار می گیرند، تجویز دگزامتازون در بیماران به علت دامنه وسیع تاثیرات و تداخلات این دارو باید با احتیاط انجام گیرد.

دگزامتازون و به طور کلی کورتون ها خط اول کنترل درد در بیماران دندانپزشکی نیستند. حتی در خطر دوم کنترل درد هم از این داروها استفاده نمی شود، بنابراین در دندانپزشکی نباید استفاده عمومی داشته باشند.

کورتون ها و خود دگزامتازون به طور موضعی هم در کاهش التهاب و درد موثرند، بنابراین اثر آنها در تجویز موضعی، نسبت به تجویز سیستمتیک میتواند مضاعف باشد، اما اگر چه کورتونی مثل دگزامتازون، علائم درد را می تواند به مدت محدود کمتر کند ولی در نهایت علت درد به جای خود باقی است و تنها راه درمان آن مراجعه به دندانپزشک است.

کاربردهای دگزامتازون

کاربرد دگزامتازون در کنترل التهاب (تورم، گرما، قرمزی و درد) انکار ناپذیر است. به همین دلیل برای درمان اشکال خاصی از آرتروز نیز استفاده می شود. همچنین دگزامتازون برای درمان اختلالات پوست، خون، کلیه، چشم، تیروئید و روده (به عنوان مثال کولیت)، آلرژی شدید و آسم  نیز کاربرد دارد. همچنین از این دارو برای درمان انواع خاصی از سرطان استفاده می شود.

اخیرا برای کمک به درمان بیماری کرونا در فاز پیشرفته و شدید نیز برای بیماران بستری در بیمارستان با تجویز پزشک متخصص دگزامتازون مصرف می شود. توجه داشته باشید که مصرف دگزامتازون برای فاز خفیف این بیماری خطرناک است.  مصرف دگزامتازون در فاز خفیف بیماری کرونا نه تنها به درمان بیماری کرونا کمکی نمی کند بلکه منجر به تشدید بیماری کرونا نیز می شود. زیرا دگزامتازون منجر به تضعیف سیستم ایمنی بدن بیمار می شود.

بایدها و نبایدهای مصرف دگزامتازون

دگزامتازون جز داروهای روی پیشخوان داروخانه ها (OTC) نیستند و برای دریافت این دارو توسط بیماران نیاز به نسخه ممهور پزشک وجود دارد.
در مصرف دگزامتازون به دلیل تضعیف سیستم ایمنی، از تزریق واکسن زنده باید خودداری شود. اخذ تاریخچه پزشکی بیمار، در تجویز دندانپزشکی دگزامتازون اهمیت بسیار بالایی دارد.

دگزامتازون در بیشتر ورزش ها دوپینگ محسوب می شود. برای مثال در سال 2004 نفر اول رتبه بندی بدمینتون دنیا، لی چونگ وی، به دلیل مثبت شدن دگزامتازون در تست دوپینگ، محروم شد.

در مصرف طولانی دگزامتازون ممکن است قطع ناگهانی دارو، سندرم Withdrawal (ناشی از ترک ناگهانی دارو) مشاهده شود.

آلرژی به دگزامتازون ممکن است وجود داشته باشد. به علاوه در حضور عفونت قارچی به هیچ وجه مصرف این دارو توصیه نمی شود.
در غلظت های بالای موضعی کورتیکو استروئیدها اثر مستقیم روی غشا دارد. کورتیکواستروئیدها اگزودای سلولی و فیبرینی و انفلیتراسیون بافتی را کاهش می دهند. ممانعت از تشکیل کلاژن و بافت همبند، تاخیر در تولید مجدد سلول های اپیتلیال، کاهش تشکیل عروق جدید پس از التهاب و کاهش نفوذ پذیری مویرگهای متورم از دیگر اثرات این دارو می باشد.

موارد کنتراندیکاسیون مطلق دگزامتازون شامل این موارد می باشد: عفونت کنترل نشده، حساسیت شناخته شده به دگزامتازون، عفونت قارچی سیستمتیک (و نه موضعی)، واکسیناسیون همزمان با واکسن زنده و سربرال مالاریا می باشد.(واکسن های زنده شامل واکسن MMR، واکسن H1N1 آنفولانزا، واکسن خوراکی فلج اطفال، روتاویروس، تیفوئید و واریسلا می باشد)

در طولانی مدت استفاده از دگزامتازون در دوز بالا علاوه بر عوارض کلاسیکی که در کتاب ها در مورد مصرف مداوم کورتون ها ذکر شده است باعث اختلالات قاعدگی، بی میلی جنسی، افزایش آکنه و موهای صورت و غیره می شوند.

دگزامتازون در تست سرکوب دگزامتازون، برای تشخیص سندرم کوشینگ کاربرد دارد، اما امروزه تئوری هایی در مورد این تست برای تشخیص افسردگی مطرح شده است.

در مصرف دگزامتازون توسط فرد سالم و در اندیکاسیون های دندانپزشکی، نیاز به تجویز آنتی بیوتیک با این پیش فرض که در سرکوب ایمنی ناشی از کورتون کارایی داشته باشد، وجود ندارد.

مصرف دگزامتازون در بارداری و شیردهی

دگزامتازون در گروه C داروهایی از نظر مصرف در دوران بارداری طبقه بندی می شود، بنابراین تنها زمانی توصیه می شود که حین بارداری استفاده بشود که نیاز بیمار بسیار ضروری باشد و جایگزین دیگری برای رفع شکایات اصلی بیمار یا تهدید سلامت بیمار وجود نداشته باشد.

در مورد ترشح دگزامتازون داخل شیر مادر، اطلاعات جامعی وجود ندارد. برخی از کورتیکواستروئیدها به داخل شیر مادر وارد می شوند اما در مورد خطرزا بودن آنها برای جنین، اطلاعات کافی در دست نیست. بر حسب ضرورت نیاز مادر به داروی دگزامتازون، میتواند استفاده از آن تحت تمهیدات ویژه صورت گیرد.