جراحی جلو بردن فک بالا

ناهنجاری فک و دندان (مال‌اکلوژن) مشکل شایعی است که معمولاً در هنگام ایجاد اخلال در امور مهمی مانند جویدن یا گاز زدن به غذا مشخص می‌شود و یا در صورتی که لب‌ها حتی هنگام بسته بودن دهان نیز روی هم قرار نگیرند. بیش از حد بودن شدت این ناهنجاری‌ها بروز مشکلات دهان و دندان را در پی دارد و در شیوه گفتار و غذا خوردن فرد اختلال ایجاد می‌کند و به پوسیدگی دندان و مینای دندان می‌انجامد. انحراف‌های آناتومیک متعددی باعث درد و تنش در فک و عضلات گردن و در نهایت درد مفصل فک، سردرد و درد صورت می‌شود. یکی از شایع‌ترین این ناهنجاری‌ها عقب بودن فک بالا است که از جمله عوارض آن می‌توان به نامتناسب و نامتقارن شدن صورت اشاره کرد که زیبایی فرد را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. بر همین اساس، رایج‌ترین دلیل مراجعه به متخصص ارتودنسی را می‌توان اختلال‌های فکی ـ دندانی (جابجایی، انحراف، جلو و عقب بودن فک) دانست.

علائم و نشانه‌های مشکلات فک

بعضی از علائم اختلال‌های فکی و دندانی عبارت‌اند از:

• نامنظم بودن دندان‌ها و فاصله بین دندان
• غیرطبیعی بودن چهره
• احساس ناراحتی یا دشواری هنگام جویدن یا گاز زدن غذا
• بیمار در موارد نادر از مشکلات گفتاری، ازجمله نوک زبانی صحبت کردن، رنج می‌برد
• تنفس از راه دهان

جراحی فک

جراحی اصلاح فک به علت رفع مشکلاتی انجام می‌شود که ارتودنسی به تنهایی قادر به برطرف ساختن آن‌ها نیست. البته ارتودنسی غالباً بخش لاینفکی از درمان رفع انحراف فک است. با اینکه ارتودنسی با هدف ردیف و مرتب کردن دندان‌ها انجام می‌شود، اما دندان‌های برخی بیماران به دلیل انحراف فک روی هم قرار نمی‌گیرد. در این شرایط دندان‌ها هر چقدر هم که مرتب باشند، باز هم روی هم قرار نمی‌گیرند و دهان بسته نمی‌شوند. به این دلیل جراح دهان و دندان و متخصص ارتودنسی با همکاری یکدیگر جراحی اصلاح فک را انجام می‌دهند تا بهترین نتیجه ممکن حاصل گردد.

جراحی ارتوگناتیک (ارتو به معنای صاف کردن و گناتیک به معنای فک) به انواع جراحی‌هایی گفته می‌شود که در آن موقعیت فک‌های بالا و پایین تغییر داده می‌شود تا اختلال بایت (مال‌اکلوژن یا روی هم قرار نگرفتن فک‌ها) یا شکل صورت یا هر دو مشکل اصلاح گردد. جراحی اصلاح فک به همراه درمان ارتودنسی، ناهنجاری‌های استخوان‌های صورت، به ویژه فک‌ها و دندان‌ها را درمان و اصلاح می‌کنند.

روند جراحی فک

یک درمان مطلوب برای اصلاح فک، نیاز به ارتباط هماهنگ بین دندانپزشک، بهترین متخصص ارتودنسی و جراح خواهد داشت. ترتیب معمول درمان بدین صورت است:

تهیه‌ی رکوردهای تشخیصی و ارائه طرح درمان: رکوردهای تشخیصی از مدل‌های دندانی، رادیوگرافی‌های فکین و دندان‌ها و فتوگراف‌ها تشکیل شده است و بر اساس آن‌ها طرح درمان به وسیله متخصص ارتودنسی و جراحی ارائه می‌گردد.

• ارتودنسی پیش از جراحی: ارتودنسی پیش از جراحی یک ارتودنسی جامع به منظور مرتب نمودن دندان‌های فکین خواهد بود. ارتودنسی پیش از جراحی 9 تا 15 ماه به طول می‌انجامد.
• جراحی: با قرارگیری دندان‌ها در موقعیت صحیح قبل از عمل، وقت جراحی تنظیم می‌گردد. این جراحی در بیمارستان و تحت بیهوشی عمومی صورت می‌گیرد. به مدت یک تا چند ساعت به طول می‌انجامد و مدت زمان معمول بستری یک شب و دو روز خواهد بود.
• ارتودنسی بعد از جراحی: پس از یک تا دو ماه از التیام فک، ارتودنسی بعد از جراحی به منظور تنظیم نهایی موقعیت دندان‌ها و نهایی کردن روابط دندانی صورت می‌گیرد. ارتودنسی بعد از عمل معمولاً ۶ تا ۹ ماه زمان می‌برد. با پایان آن براکت‌ها برداشته شده و نگهدارنده‌ها تعبیه می‌گردند.

جلو بردن فک بالا

در حالتی که فک بالا متناسب با صورت نیست و بسیار کوتاه است، ممکن است دندان‌ها دیده نشود و مرتب روی هم قرار نگیرد. این بدشکلی را، چه یک نقص مادرزادی باشد، چه پی‌آمد یک سانحه، می‌توان در ابتدا با عمل جراحی جلو بردن فک و سپس ارتودنسی دندان برای منظم و هم‌راستا کردن فک بالا و پایین درمان نمود. تنها با انجام ارتودنسی، امکان درمان تک فکی و یا درمان چند دندان وجود ندارد، یعنی ارتودنسی فقط برای فک بالا ممکن نیست ، زیرا حرکت دادن هر دندان مستلزم هماهنگی تمامی دندان‌های هر دو فک است و در مواردی که ناهنجاری فک حاد باشد، نیاز به عمل جراحی الزامی است. جراحی جلو بردن فک بالا در موارد اُپن بایت، کِراس بایت و عقب بودن بیش از حد فک بالا صورت می‌گیرد.

برای جراحی فک بالا، قسمتی از استخوان فک که دندان‌ها روی آن قرار دارند، از قسمت عقبی استخوان جدا شده و به طرف بالا، پایین، جلو یا عقب جابه‌جا می‌شود. در طی این عمل جراحی، دندانپزشک استخوان فک را بر اساس شرایط خاص بیمار و وضعیت ناهنجاری مورد نظر جابه‌جا می‌کند. بر حسب مورد ممکن است قطعه استخوانی به استخوان فک اضافه شود یا برداشته شود و یا شکل کلی استخوان تغییر داده شود. در نهایت استخوان فک در وضعیت جدید خود با استفاده از پیچ و پلاک‌های ریز، ثابت می‌شود. همچنین بسته به شرایط عمل جراحی ممکن است فک‌های بالا و پایین به طور موقت با استفاده از سیم یا کش‌های لاستیکی به هم بسته شوند.

علاوه بر آن یک گچ پلاستیکی یا یک وسیله هدایت کننده هم بر روی فک بیمار قرار داده می‌شود تا به حفظ استخوان‌های فک در وضعیت سالم خود کمک کند. معمولاً بریدگی‌هایی که برای انجام این عمل نیاز است، در داخل دهان ایجاد می‌شود، اما در برخی موارد ممکن است لازم باشد که بریدگی‌های کوچکی هم در خارج از دهان و روی صورت بیمار ایجاد شود. در این صورت سعی می‌شود که جای زخم ناشی از این بریدگی‌ها تا جایی که ممکن است، کوچک‌تر و مخفی‌تر باشد.

چه کسانی به جراحی نیاز دارند؟

جراحی فک به منظور تصحیح ناهنجاری دندانی-فکی بیمارانی به کار می‌رود که با ارتودنسی به تنهایی قابل درمان نیستند. فاکتورهای موثر در بروز ناهنجاری‌های اسکلتی بیش از همه شامل پدیده‌های ارثی نظیر تکامل کم یا زیاد فکین و استخوان‌های صورت است. آسیب‌ها و نقایص جنینی نیز ممکن است بر موقعیت فکین اثر گذار باشند.

بیماران ۱۸ تا ۴۵ ساله بهترین گزینه برای جراحی ارتوگناتیک هستند. جراحی فک به ندرت برای کودکان زیر ۱۸ سال صورت می‌گیرد. درمان آن‌ها محدود به ارتودنسی و اصلاح رشد فکین است، مگر آنکه درمان ارتودنسی به دلیل شدت ناهنجاری اسکلتی موثر نباشد. در سنین بالا وضعیت کلی سلامت بیمار نسبت به سن او در انجام جراحی فک حائز اهمیت بیشتری است.

مراقبت‌های بعد از جراحی

اکثر بیماران باید پس از جراحی‌های اصلاحی جلو و عقب بودن فک، دو شب در بیمارستان بستری شوند و دوران نقاهت 3 تا 6 هفته‌ای را در خانه استراحت کنند. بیمار در این مدت باید کاملاً مراقب باشد که هیچ آسیب یا ضربه‌ای به استخوان در حال التیام وارد نشود. همچنین باید رژیم غذایی مایع یا نرمی را رعایت کند. فعالیت‌های سنگین یا اموری که در آن‌ها احتمال زمین خوردن یا ضربه دیدن صورت وجود دارد، تا چند ماه پس از جراحی ممنوع است.

درد بعد از جراحی فک به آسانی توسط دارو قابل کنترل بوده و بیماران معمولاً قادر به بازگشت به کار، بعد از یک تا سه هفته بعد از عمل بسته به وضعیت مزاجی هستند.

مزایای جراحی فک بالا

جراحی فک، دندان‌ها و فکین، بیمار را به جایگاهی حرکت می‌دهد که از تعادل، سلامت و عملکرد بالاتری برخوردار گردد. اگرچه هدف اصلی جراحی بهبود رابطه دندانی فکی و زیبایی صورت است، برخی بیماران با بهتر شدن تکلم و حتی تنفس (باز شدن راه هوایی) نیز روبرو می‌شوند. نتایج جراحی فک می‌تواند اثرات مثبت و شگرفی بر تمامی جنبه‌های زندگی بیمار داشته باشد.