انواع ناهنجاری فک چیست؟

ناهنجاری های فکی در بسیاری از موارد منجر به بروز اختلال در جویدن و گوارش غذا می شوند. علاوه بر این مشکلاتی برای زیبایی چهره بیمار، سلامت دندان ها و حتی مشکل در تلفظ کلمات را نیز منجر می شود. انواع ناهنجاری فک به اختلالاتی گفته می ‌شوند که در یکی یا هر دو فک مواردی مثل، سایز و اندازه فک، محل فکین، نوع چرخش فک ها، قرینه بودن دو طرفه فک و فرم کلی آن در صورت و شکل فکین را تحت تاثیر قرار بدهد. ناهنجاری فک یا مال اکلوژن ها به سه کلاس تقسیم می شوند. عدم وجود ناهنجاری به مال اکلوژن یک نسبت داده می شود. اگر فک  بالا جلوتر و فک پایین عقب تر باشد به آن ناهنجاری فک کلاس دو و در صورتی که فک بالا عقب تر و فک پایین جلوتر از فک بالا باشد به آن ناهنجاری فک کلاس سه گفته می شود. همچنین انحراف فک از خط میانی صورت و بروز مشکل در مفصل فکی گیجگاهی نیز از جمله ناهنجاری های فک محسوب می شود.

علل بروز انواع ناهنجاری فک

ناهنجاری فک می‌تواند اولیه و یا ثانویه باشد. اکثر مشکلات فکی ارثی است برخی از ناهنجاری های فک در جنینی و پیش از تولد ایجاد می شوند که به آن ها ناهنجاری های فک ارثی می گویند. برخی از آن ها در طی زندگی و رده های مختلف سنی پدیدار می شود که به آن ها ناهنجاری های فک اکتسابی فک گفته می شود. علل ارثی ناهنجاری فک می تواند به دلیل مشکلات ژنتیکی، آسیب های داخل رحمی و غیره باشد.

اما در بعضی موارد علت بروز انواع ناهنجاری فک می تواند بر اثر بیماری ها، وراثت، آسیب و یا اختلالات عملکردی باشد. به طور مثال بیماری روماتوئید آرتریت نوجوانان می تواند قبل از 16 سالگی با تظاهراتی از ناهنجاری های فک خود را بروز دهد.

نقش متخصص ارتودنسی در درمان ناهنجاری فک

متخصص ارتودنسی ابتدا از بیمار شرح حال مناسبی می گیرد. این که مشکل بیمار از کی شروع شده است و آیا مشکل جویدن دارد یا خیر. همچنین موارد مختلفی بررسی می شود که آیا بیمار می تواند با دندان های جلوی خود غذا را بگیرد ؟ آیا هنگام صحبت کردن به مشکل بر می خورد؟ آیا این مشکل  برای بیمار دشواری هایی ایجاد نموده و اعتماد به نفس وی را تحت تاثیر قرار داده است؟ آیا در مفصل فک خود مشکلاتی از قبیل درد در محل مفصل، صدا دادن آن هنگام حرکت مفصل و یا حرکت ها نامتناسب آن دارد؟

متخصص ارتودنسی ظاهر کلی صورت بیمار را مورد بررسی قرار می دهد. سپس معاینه فکین، بافت نرم اطراف فک و سلامت دندانی و درست روی هم قرار گرفتن دندان ها و فکین بررسی می شود. ارتودنتیست به کلیه مواردی که در بالا اشاره شد در معاینه فک ها توجه می کند؛ یعنی بررسی سایز فک، محل، چرخش، شکل و قرینه بودن مفاصل فکین.

برای بررسی دقیق تر ناهنجاری فکی تنها شرح حال و معاینه کمک نمی کند. بلکه باید از آزمایش های تشخیصی مانند تصویر برداری ها، رادیوگرافی سفالومتری و بررسی مدل دندانی نیز استفاده شود.

ناهنجاری فک کلاس دو و یا کلاس سه که به درمان ارتودنسی و یا جراحی فک نیاز جدی دارند به شرح زیر می باشد:

• مشکل در گاز زدن یا جویدن
• اشکال در بلعیدن غذا
• درد فک ها
• پوسیدگی دندان به دلیل وجود ناهنجاری فک و دندان
• فاصله بین دندان های بالا و پایین هنگام بسته بودن دهان
• عدم تقارن و یک شکلی از نمای جلوی یا پهلو
• تروما و ضربه به فک و دندان
• مشکلات بدو تولد و نقص ناشی از آن
• عقب بودن چانه یا عقب بودن فک
• پیش آمدگی فک یا جلوزدگی فک
• تنفس دهانی مزمن
• آپنه یا توقف تنفسی در زمان خواب

درمان ارتودنسی انواع ناهنجاری فک

ممکن است بیمار مبتلا به انواع ناهنجاری فک مثل ناهنجاری فک کلاس سه باشد و علاوه بر ارتودنسی نیاز به جراحی فک نیز داشته باشد. ارتودنسی فکین با دستگاه ارتودنسی متحرک و ارتودنسی و مرتب کردن دندان ها با دستگاه ارتودنسی ثابت انجام می شود. دکتر جمیلیان متخصص ارتودنسی و فلوشیپ تخصصی جراحی های ارتوگناتیک و سندرم های فک و صورت از دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی تهران سه دستگاه متحرک ارتودنسی را در سال های 2012 و سپس 2015 و سپس 2017 میلادی اختراع نموده اند که در اداره ثبت اختراعات امریکا به ثبت رسیده است. امروزه در ایران و سایر کشورهای جهان از این 3 دستگاه ارتودنسی جهت درمان عقب ماندگی فک بالا و پایین برحسب مورد ناهنجاری استفاده می شود.

در مواردی که بیمار نیاز به جراحی فک دارد متخصص ارتودنسی قبل از جراحی فک، دستگاه ارتودنسی مناسب را برای بیمار طراحی و نصب می نماید. به طور میانگین براکت ها یک سال تا یک سال و نیم روی دندان شما قرار می گیرد تا موقعیت دندان های شما و روی هم قرار گرفتن آنها اصلاح شود. بعد از عمل جراحی و در حدود 6 ماه بعد از جراحی فک ارتودنتیست براکت های ارتودنسی مربوطه را بر می دارد. به طور کلی این درمان ارتودنسی می تواند حدود 2 سال طول بکشد.

جراحی اصلاح فک یا جراحی ارتوگناتیک توسط جراح فک و صورت برای اصلاح ناهنجارهای فکین، دندانی و اسکلتی جزئی یا شدید از جمله عدم ردیف بودن فکین و دندان ها انجام می شود.

سوالات متداول ناهنجاری‌های فک

1-آیا درمان ناهنجاری فک بدون جراحی امکانپذیر است؟

انواع ناهنجاری های فک را می توان با دستگاه های ارتودنسی متحرک و بدون جراحی درمان نمود. مگر در مواقعی که بیمار سن بلوغ را گذرانده باشد و شکل دادن استخوان فکین با دستگاه ارتودنسی به تنهایی امکانپذیر نباشد. در این صورت ارتودنسی به همراه جراحی که ارتوسرجری نام دارد به بیمار پیشنهاد می شود.

2-آیا ناهنجاری های فک خطرناک است؟

ناهنجاری های فکی به خودی خود خطرناک نیستند. اما هرچه دیرتر برای درمان ناهنجاری های فکی اقدام نمایید دچار عوارض شدیدتری می شوید و لازم است در آینده وقت و هزینه بیشتری جهت رفع ناهنجاری های فک و دندان صرف کنید.

3-در چه صورت ناهنجاری های فک نیاز به جراحی دارند؟

عمل جراحی برای اصلاح دفورمیتی هایی از  فک توصیه می شود که درمان های ارتودنسی به تنهایی کمک کننده نباشند و یا این که سلامتی بیمار در خطر افتاده باشد. مواردی مانند آپنه ( قطع تنفس به مدت کمتر از 20 ثانیه ) در هنگام خواب و سایر مشکلات تنفسی، جویدن، صحبت کردن و مشکلات مفصلی فک می توانند دلیلی بر نیاز بیمار به جراحی برای اصلاح دفورمیتی و بدشکلی فک در بعد از سن بلوغ باشد.

4-نقش ارتودنسی در درمان ناهنجاری های فک چیست؟

ارتودنسی علاوه بر بهبود ظاهر، به مرتب شدن دندان هایی که به علت ناهنجاری های فکی به درستی روی هم قرار نگرفته اند کمک می کند. همچنین ارتودنسی از تروماهای دندانی که باعث ایجاد درد و خستگی عضلانی و مفصلی می شود جلوگیری می نماید.

5-هزینه درمان ناهنجاری فک چقدر است؟

هزینه درمان و اصلاح ناهنجاری فک و هزینه ارتودنسی  به عوامل مختلفی مانند نوع درمان انتخابی، شیب دندان ها، وضعیت فکین، نیمرخ بیمار، میزان شلوغی دندان ها، وضعیت رادیوگرافی بیمار، شدت ناهنجاری و غیره بستگی دارد. اگر درمان ناهنجاری فک علاوه بر ارتودنسی نیاز به جراحی نیز داشته باشد لازم است بیمار وقت و هزینه بیشتری را برای درمان صرف نماید.

6-عوارض ناهنجاری های فک چیست؟

پوسیدگی زودرس دندان ها و بروز بیماری های لثه یکی از بارزترین و مهم ترین عوارض ناهنجاری های فک می باشد. بروز شلوغی دندان ها و نامرتبی دندان ها نیز از دیگر عوارض ناهنجاری فک می باشد. مشکلات گوارشی که بر اثر عمل جویدن ناقص انجام می شود و احساس درد و کاهش اعتماد به نفس به دلیل نقص فیزیکی در ناحیه فک و صورت از دیگر عوارض ناهنجاری های فک می باشد.